De stijgende temperaturen zorgen voor meetbare genetische verschuivingen in de populaties ijsberen, wat wijst op een wanhopig maar potentieel effectief overlevingsmechanisme. Een baanbrekend onderzoek van de Universiteit van East Anglia heeft uitgewezen dat ijsberen in het zuidoosten van Groenland significante veranderingen in hun DNA vertonen, met name door de toegenomen activiteit van ‘springende genen’ – mobiele genetische elementen die de manier waarop andere genen functioneren kunnen veranderen. Dit markeert het eerste statistisch significante verband tussen klimaatverandering en genetische aanpassing bij een wilde zoogdiersoort.
De crisis waarmee ijsberen worden geconfronteerd
De urgentie van dit onderzoek kan niet genoeg worden benadrukt. Er wordt verwacht dat tweederde van de ijsberenpopulatie tegen 2050 zal verdwijnen omdat het Arctische zee-ijs, hun belangrijkste jachtgebied, steeds sneller smelt. Dit habitatverlies dwingt hen naar warmere omgevingen met een fluctuerende beschikbaarheid van prooien, waardoor hun biologie extreem onder druk komt te staan. De waargenomen genetische veranderingen zijn waarschijnlijk een reactie op deze groeiende crisis.
Hoe DNA in realtime verandert
Onderzoekers analyseerden bloedmonsters van ijsberen in verschillende regio’s van Groenland, waarbij ze de genetische activiteit vergeleken met lokale temperatuurgegevens. Ze ontdekten dat beren in de warmere zuidoostelijke regio een dramatische toename vertonen in de activiteit van springgenen. Deze veranderingen zijn niet willekeurig; ze zijn geconcentreerd in genen die verband houden met hittestress, veroudering en metabolisme – wat erop wijst dat de beren actief hun genomen herschrijven om met warmere omstandigheden om te gaan.
De snelheid van deze aanpassing is opmerkelijk. Normaal gesproken gebeuren evolutionaire veranderingen over generaties heen. Maar de klimaatverandering dwingt snelle verschuivingen in slechts een paar jaar af, waardoor de beren mogelijk kunnen overleven in een opwarmende wereld.
Dieet en genetica: een directe link
De studie onthulde een intrigerend verband tussen voeding en genetica. De zuidoostelijke beren, die in warmere streken met minder ijs leven, zijn vanwege de schaarste aan zeehonden steeds meer afhankelijk van plantaardig voedsel. Het DNA van deze beren vertoont tekenen van aanpassing aan dit gewijzigde dieet, met veranderingen in genen die verband houden met vetverwerking. Dit suggereert dat ze evolueren om een breder scala aan voedselbronnen te metaboliseren.
“We hebben verschillende genetische hotspots geïdentificeerd waar deze springgenen zeer actief waren… wat erop wijst dat de beren snelle, fundamentele genetische veranderingen ondergaan terwijl ze zich aanpassen aan hun verdwijnende zee-ijshabitat”, zegt hoofdonderzoeker Alice Godden.
Het grotere geheel: aanpassing versus uitsterven
De bevindingen bieden geen gegarandeerde oplossing. Hoewel de studie aantoont dat ijsberen zich kunnen aanpassen, zijn deze genetische verschuivingen waarschijnlijk een laatste wanhopige poging om te overleven in snel veranderende omstandigheden. De onderzoekers zijn van plan het onderzoek uit te breiden naar andere ijsberenpopulaties om te zien of er wereldwijd soortgelijke veranderingen plaatsvinden.
De belangrijkste conclusie is dat de aanpassing weliswaar plaatsvindt, maar dat dit de noodzaak van drastische maatregelen niet teniet doet. De wetenschappers benadrukken dat het terugdringen van de CO2-uitstoot en het vertragen van de temperatuurstijging van cruciaal belang blijven voor het voortbestaan van de soort op de lange termijn. Er bestaat hoop in deze genetische verschuivingen, maar het onderliggende probleem – de klimaatverandering – moet worden aangepakt om uitsterven te voorkomen.
